Haber Şanlıurfa

 İnsanı sakinleştirdiğini söylediği Ney'in hem ustalığı hem sanatçılığını yapan Neyzen Ahmet Ateş, Ney’in nefesi kontrol ettiğini ve yıllarca aynı seste üflendiğini belirtti.

Kamışın kurutulması, içinin yakılması ve belli yerlerine deliklerin açılmasıyla oluşan üflemeli bir enstürman olan neyin Urfa’da bulunan sayılı ustalarından biri Neyzen Ahmet Ateş (31) kamışın dudak ve nefesle birleşip sese dönüşme aşamasını anlattı. Balıklıgöl Platosu’nda atölyesi bulunan neyzen Ateş, 12 yıldır neyin yapımı, eğitimi ve satışı ile ilgilendiğini, aynı zamanda ney üflediğini belirtti.

5 BİN YILLIK ENSTÜRMAN 

Milattan Önce 5 bin yıllarından itibaren Sümerlerde kullanıldığı tahmin edilen ney çalgının, dinsel törenlerde kullanıldığı tahmin ediliyor. Ney, baspare, parazvane ve kamış olmak üzere 3 kısımdan oluşuyor. Sümerce’den Farsça’ya geçen “nâ ” veya “nay ”, kamış, kargı anlamlarına da gelen bu çalgının en eski adıdır. Arap toplumunda üflemeli çalgıların hemen tümü için kullanılan “mizmâr ” sözcüğü, (nefes borusu, ses organı anlamında) ney için de kullanılmıştır. Türkçede ise  “ney” olarak biliniyor. 

Farsça icrâ eden anlamına gelen “zeden ” sözcüğünden takılanarak oluşturulan “neyzeden”, zamanla ney icrâcısı anlamında günümüzde de kullanılan “neyzen”e dönüşmüştür. Aynı anlamda Arapça kurallarına göre oluşturulan “nâyî” sözcüğü de kullanılıyor.

KAMIŞTAN KULAĞA 

Hem neyzen hem de ney ustası olan Ateş, ney yapımında kullanılan kamışların Adana ve Hatay’dan getirildiğini ve 13 çeşit ney olduğunu söyledi. Ney olabilecek kamışların denizin olduğu yerlerde, belirli ölçülere mutabık kalarak toplandığını dile getiren Ateş, "Su kamışı yeşil bitki halindeyken kesilir. Kestiğimiz bitkiler iki yıl boyunca serin bir ortamda güneş görmeden kurutulur. Aksi halde neyin tınısı güzel olmaz. İki yıl bekleme süresinden sonra kabukları soyulur. Ateşte düzeltilir. Isı yardımı ile işlenir. Belirli ölçülerde üflene üflene akordu yapılır” dedi. 

‘İNSANI SAKİNLEŞTİRİR’

Çocukluğundan beri ney sesinin kendisini etkilediğini ve böylelikle bu sesin peşinden neyzenliğe kadar gittiğini ifade eden Ateş, neyin birçok faydasının olduğunu, nefesi kontrol ettiğinden insanı sakinleştirdiğini belirtti. 

Ney’in 6 perdeden oluştuğunu ifade eden Ateş, ney yapımını şu sözlerle anlattı: "İki yıl bekletilmiş ve rengi sararmış kamışın kabuklarını soyuyoruz. Daha sonra kamışı ısı ile düzeltme işlemine geçiyoruz. Bu işlem 20 dakika sürüyor. Böylelikle yamukluğunu düzeltiyoruz. Belirli aralıklarda iç kısmını boşaltıyoruz. Yıldız ney yapacaksak bunun boyu ortalama 66 santim olmalı. Neyi üfleyerek akort ediyoruz. Ney, Neva, Nim hicaz, Çergah, Segah, Kürdi, Dügah perdelerinden oluşuyor. Yerlerini belirlediğimiz perdelerin deliklerini açıyoruz. Akort cihazı ile neyin akordunu yapıyoruz. Cihazın sesine bağlı kalmamız lazım. Bunu neyin boyu ile oynayarak yapacağız. Daha sonra neyin meta bileziklerini takıyoruz. Ney'de akort bir kereye mahsus yapılıyor. Sonra yıllarca aynı seste üfleyebiliyorsunuz.”